Wiele z nich przetrwało najazdy czy pożary. Mają bogatą historię i wciąż zachwycają jako zabytki architektury. Najstarsze budowle w Polsce to nierzadko perełki przyciągające uwagę zarówno turystów, jak i historyków. Oto tylko niektóre naprawdę wiekowe budowle w naszym kraju:
Kościół pw. św. Jana Jerozolimskiego za murami w Poznaniu
Późnoromański zabytkowy kościół powstał w miejscu całopalnego cmentarzyska sprzed około 2,5 tysiąca lat. Pierwszą budowlę sakralną wzniesiono tu pod koniec XI wieku. Zabytek, który możemy obecnie podziwiać w Poznaniu ma dwie nawy i jest kryty spadzistym dachem. Ściany i starsze romańskie mury są podpierane przez skarpy. W zachodnim portalu prawa kolumna jest rekonstruowana, ale lewa pochodzi z XI wieku. Na uwagę zasługuje też oryginalne romańskie okno w formie rozety.
Rotunda św. Gotarda w Strzelinie
Różne źródła inaczej datują powstanie tego budynku. On również jest przykładem zabudowy w stylu romańskim. Część badaczy twierdzi, że zbudowano ją w XIII wieku, inni uważają, że nawet 100 lat wcześniej. Rotunda św. Gotarda ma 6,5 metra średnicy i jej głównym budulcem jest łamany granit. Zabytek wielokrotnie przebudowywano. Z czasem do zabudowy dodano mały kościół i dzwonnicę utrzymaną w tej samej stylistyce architektonicznej.
Donżon w Lublinie
Donżon to wieża obronna i mieszkanie w jednym. Został on dobudowany do zamku w czasie jego pierwszej poważnej przebudowy. Prace te datowane są na okres od połowy XIII do początku XIV wieku. Obecnie zabytek jest częścią Muzeum Lubelskiego. Donżon jest stylistycznie niejednorodny, łącząc w sobie zarówno elementy charakterystyczne dla stylu romańskiego, jak i gotyku. Sklepienia budynku są kopulaste. W czasie zwiedzania możemy zobaczyć aż trzy rodzaje okien. Każde z nich posiadało inną funkcję obronną.
Kolegiata w Tumie
Podobno na długo przed powstaniem Kolegiaty miejsce to było związane z działalnością sakralną. Część historyków uważa, że już w 966 powstało tu pierwsze opactwo benedyktynów. Kolegiata była wielokrotnie niszczona i odbudowywana. Sam kościół wzniesiony w XII wieku to jeden z najdoskonalszych przykładów stylu romańskiego w Polsce. Zabudowa była zmieniana i reprezentowała różne style, od gotyku przez klasycyzm. Ostatni duży remont miał na celu maksymalne przywrócenie mu pierwotnego kształtu.
Zamek Wleń
Jak w przypadku wszystkich naprawdę starych budowli w przypadku zamku Lenno (Wleń) trudno o dokładną datę powstania. Z pewnością zbudowano ją w II połowie XII wieku. Choć jego nazwa pochodzi od miejscowości Wleń, tak naprawdę znajduje się w sąsiedniej wsi Łupki. W pierwotnej odsłonie warownia składała się z domu zamkowego w stylu romańskim, kaplicy oraz wieży obronnej zbudowanej na planie sześciokąta. Dziś zwiedzający mogą odwiedzić wieżę i obejrzeć pozostałości murów okalających niegdyś cały kompleks.
