Profesor Jan Zachwatowicz zasłynął działaniami na polu konserwacji architektury. Urodzony niedaleko Petersburga, swoją działalność związał głównie z Warszawą.
Lata przedwojenne
Jan Zachwatowicz urodził się w Gatczynie. W Petersburgu ukończył Instytut Inżynierów Cywilnych. Swoje życie zawodowe i naukowe związał jednak głównie z Warszawą, gdzie najpierw został asystentem w Katedrze Rysunku Odręcznego Politechniki Warszawskiej, a następnie adiunktem w Zakładzie Architektury Polskiej. W 1939 roku został kierownikiem zakładu, a 7 lat później uzyskał tytuł profesora zwyczajnego. W latach 30. i 40. zajmował się rekonstrukcją murów obronnych starej Warszawy.
Działalność powojenna
Zgodnie ze swoim słowami – „stolica nie może być miastem bez przeszłości”, swoją działalność Jan Zachwatowicz w latach powojennych skupił na odbudowie zniszczonej Warszawy. Tuż po wojnie objął stanowisko generalnego konserwatora stolicy. W czasie swojej 12-letniej działalności doprowadził do odbudowy Katedry Św. Jana, pałacu Potockich oraz murów obronnych Starego Miasta.
Jego aktywności wykraczała również poza Warszawę. Architekt i konserwator brał udział w powojennej rekonstrukcji zabytków na terenie całej Polski – Głównego Miasta w Gdańsku, kamienic na Starym Mieście w Poznaniu, kolegiaty w Wiślicy, kościołów w Zagości, Trzemesznie, Łęczycy, Kruszwicy czy Wrocławiu.
Prowadził również konsultacje konserwatorskie dotyczące katedr Poznańskiej i Gnieźnieńskiej.
Na podstawie koncepcji Zachwatowicza przeprowadzono także odbudowę fortyfikacji w Zamościu. Warto wspomnieć, że właśnie za model Zamościa Jan Zachwatowicz otrzymał w latach 30. Grand Prix na Międzynarodowej Wystawie „Sztuka i technika” w Paryżu, a sama fortyfikacja była obiektem jego badań doktorskich. Architekt był również jednym z autorów projektu zrekonstruowanej w latach 1948–1956 Bazyliki archikatedralnej św. Jana Chrzciciela w Warszawie.
W 1954 roku wygrał konkurs w Hadze na emblemat służący do znakowania zabytków w czasie konfliktów zbrojnych. Symbol Błękitnej Tarczy używany jest do dziś.
Profesor Zachwatowicz był także współredaktorem Międzynarodowej Karty Konserwacji i Restauracji Zabytków, czyli zbioru zasad konserwatorskich.
W pamięci wielu ludzi zapisał się jednak jako osoba odpowiedzialna za rekonstrukcję warszawskiej Starówki. Odbudowa zniszczonych zabytków w takiej formie była sprzeczna z wytycznymi zawartymi w Karcie Weneckiej, jednak według profesora Zachwatowicza konieczna, aby zachować dziedzictwo kulturowe stolicy i kraju.
Odbudowa Zamku Królewskiego w Warszawie
Jeszcze w latach 50. profesorowi Janowi Zachwatowicz powierzono projekt odbudowy Zamku Królewskiego w Warszawie. Jego realizacja rozpoczęła się jednak ponad 20 lat później. W 1971 roku Zachwatowicz stanął na czele Komisji Architektoniczno-Konserwatorskiej, która zatwierdzała projekty wykonywane przez prof. Jana Bogusławskiego, głównego projektanta budowy.
W 1971 roku profesor Jan Zachwatowicz otrzymał za swoja działalność honorową nagrodę SARP.