Kolonia robotnicza „Ficinus’’ na Górnym Śląsku to nietypowe familoki z piaskowca naturalnego, wpisane do rejestru zabytków.
Ficinus – historia
Kompleks „Ficinus” w centrum Rudy Śląskiej to doskonale zachowana pozostałość osiedla robotniczego, które funkcjonowało tu w drugiej połowie XIX w. Kolonia „Ficinus” znajduje się przy ulicy Kubiny, niedaleko neogotyckiego kościoła św. Wawrzyńca i Antoniego, w historycznej dzielnicy Wirek. To obszar miasta znany z zabytków architektury późnego wieku XIX i wczesnego XX. Od 2006 roku „Ficinus” należy do Szlaku Zabytków Techniki Województwa Śląskiego, który skupia ponad 40 najciekawszych górnośląskich lokalizacji poprzemysłowych.
Kolonia „Ficinus’’ zalicza się do najstarszych w regionie obiektów tzw. budownictwa patronackiego, czyli domów mieszkalnych wznoszonych przez przedsiębiorców dla pracowników ich fabryk, hut czy kopalni. Domy wybudowane zostały w 1867 roku przez fabrykantów z rodu von Donnersmarck. Osiedle powstało dla pracowników kopalni węgla kamiennego należącej do Donnersmarcków. Ówcześnie kopalnia nosiła nazwę „Gottessegen”, obecnie to kopalnia „Pokój”. Kolonia zawdzięcza swą nazwę Georgowi Ficinusowi, który był wysokim rangą urzędnikiem górniczym i zarządcą ds. majątku hrabiego von Donnersmarck. To jego zadaniem było zarządzanie budową obiektu. Niestety, nazwisko autora projektu budowlanego pozostaje nieznane.
Budowa kompleksu “Ficinus”
Kompleks „Ficinus” składa się z 16 jednakowych domów wzniesionych z kamienia i cegły, opartych na rzucie prostokąta. Budynki rozlokowane są tylko po jednej stronie ulicy Kubiny (numery parzyste), mają po dwie kondygnacje i są podpiwniczone. Domy przykryto dwuspadowym dachem, kalenice umieszczając równolegle w stosunku do ulicy. Ściany domów pokryte są okładziną z piaskowca naturalnego – skały osadowej, wykorzystywanej w rzeźbiarstwie, przemyśle i hutnictwie. Budulca dostarczyły okoliczne kamieniołomy. Zastosowanie piaskowca to zdecydowany wyróżnik kolonii, gdyż typowe górnośląskie budownictwo robotnicze to familoki z czerwonej cegły niepokrywanej tynkiem. W przypadku kolonii „Ficinus”, jedyne ceglane elementy elewacji to obramowania okien i drzwi.
Każdy dom na osiedlu podzielony był na 4 izby (po dwie na każdej kondygnacji) i wyposażony w dwa wejścia – oddzielnie dla kondygnacji parterowej i górnej. Zamieszkiwały go cztery robotnicze rodziny. Jedna izba tworzyła jedno robotnicze mieszkanie złożone z przedpokoju, kuchni i niewielkiej izby mieszkalnej. W drugiej linii zabudowy, za domami, znajdowały się budynki gospodarcze. Do każdego domu należał też fragment ziemi uprawnej na tyłach zabudowań, gdyż wielu mieszkańców, oprócz górnictwa, trudniło się także rolnictwem.
W latach 60. i 70. XX w., gdy w pobliskiej okolicy zaczęło rozwijać się wielkopłytowe budownictwo wielorodzinne, domy robotnicze kolonii „Ficinus” zaczęły powoli popadać w ruinę. Na szczęście, Kolonia została wpisana do rejestru zabytków i objęta ochroną już w 1978 roku. W latach 90. XX w. przeprowadzona została pełna rewitalizacja tego rejonu. Dziś dawne domy robotników funkcjonują jako pasaż handlowo-usługowy. Znajdują się tam głównie lokale sklepowe i gastronomiczne oraz biura, dzięki czemu wstęp na teren obiektu jest bezpłatny. Wszystkie domy, prócz jednego, należą do prywatnych właścicieli. W jedynym domu, który należy do miasta, prowadzone są renowacje; adaptowany jest m.in. na muzeum i bibliotekę.
